Mɔgɔfindugu mu La Gine duge do le la, saa 86 ɲɔgɔn be min tɔ. Mɔgɔfin saanu be tunbɛren Kolabuɲi nun Bintimodiya le tɛma. Mɔgɔfin kuma fɔlá siyama le be sabatiren ɲɔ, a sɔtɔdeŋɛ siyama tugun be minnu tagata sabati kan do. Mɔgɔfindeŋɛ siyama le be sabatiren Kamsar, Boke, Sangaredi, Boffa, Fria, Dubreka anun Konakiri saanu tɔ. Mɔgɔfinden donu tugun be jamanɛ donu tɔ. Misali la, Mɔgɔfin gurupu donu be Senegal nun Gambi jamanɛnu tɔ. Anu mɛn be Maritani, Ejipiti, Faransi, Alemaɲi nun Ameriku.
Mɔgɔfin kuma nun diina la ko
Mɔgɔfin mu Manden kuma le la. Kuma siyama le be fɔla Afiriki yanna sɔngɛ la, minnu muluntu Mɔgɔfin kuma la. Manden kuma min sɛnbɛ kolo Mɔgɔfindugu fɛfɛnu tɔ, Jalunka (Susu) kuma le mu a la. Fayida Mɔgɔfindeŋɛnu bɛ be Jalunka kuma tugun fɔla. Anu be Jalunka kuma fɔla ka anu nun kuma gbɛtɛ fɔla be ɲɔgɔn yenna kila tɔ, ka wo ma ka anu be julaya mala.
Mɔgɔfiŋɛnu be bɔɔren Bambara, Koranko nun Malinke dugenu le tɔ, minnu be La Gine tele bɔɛ tɔ, anun Mali duge tɔ. San kɛmɛ saba min tanbita, mɔ benbanu borita mɔgɛnu le la minnu be diren anu mala anu la joŋɛnu la. Anu nata sabati duge tɔ, a be fɔla min ma kɔtɛ «Mɔgɔfindugu». Anu la kuma naata na ma dɔndɔ la, a tɔgɔ sata «Mɔgɔfin kuma». Wo wagate nun, Mɔgɔfin kaye donu karanta jamanɛ doenu le tɔ, anu ka Al-Kurani karan. Anu to naata saagi anu bata Mɔgɔfindugu, anu ka anu nɛɛnɛdɔndɛnu lakaran wo la, Musulimani kɛɲa ma. Sarika bɔɔ koe, fondo le mu a la, min sɔdula kolo Mɔgɔfiŋɛnu ye. Ka i ka i kafuɲɔgɛ kɔ dɔmɛ la, ka wo ma i ka fondobɔnɛ kɔ nafule la, sarika le mu wo tugun na. Min yo ka sarika bɔɔ, wo tigi si barikɛ sɔtɔ.
Mɔgɔfindeŋɛnu minnu be Mɔgɔfindugu, wonu be anu balue sɔtɔla sɛnɛ sa anun fara wale wale le tɔ. Sama tɔ, anu si kɔrɛ, tiga, gbantara nun putɛtɛ le ki. Telema tɔ, Mɔgɔfindeŋɛ siyama le be kɔrɛ kila faranu tɔ. Tugu lɔgɛ siyama le be Mɔgɔfindugu, wonu be tuge le diila, min si to iko «sanu wuleŋɛ», bayi a sɔdula kolo. Anu fan na munanfaŋɛ fɔlɔ le betunna, kɔnɔ anu si a siyama tugun mayita, anu ni taga saa banbanu tɔ, anun jamanɛ donu. Gabila yo gabila, sunte be anu ye, lɔgɔ siyama le be kiren, minnu si wolo. Iko lemunɛ, yagale, mangue, guyabɛ, bananɛ, fofiya, piya, kɔɔla anun lɔgɔ wolo mɔɔle siyama donu. Lɔgɛnu minnu si wolo a ɲinma la, wonu be mala kɛɛ ɲinma le la, wonu nun duge. Hali bɔɔ wo sɛnɛ wale nun fara walenu la, metiye be Mɔgɔfin kaye siyama tugun bolo. Iko yɛgɛ bitalanu be ɲɔ, anun teela (kuta karalá), anun birike botegelá, anun boron dalá, anun masɔn, anun kamidare. Donu tugun be maren karamɔgɛ le la.
Mɔgɔfin kuma karaŋɛ
Al-Kurani to be karanna Mɔgɔfindugu bɔɔla bima, Mɔgɔfin kayi siyama kusan arabu kuma kolenu karanna. Bɔɔla ekɔlu Faransɛ fɔlɔta siyala, karandeŋɛnu fɔlɔta siyala tugun minnu kusan alfabɛt Faransɛ karanna. Kɔnɔ karan koe bele sɔnɔyaren karandeŋɛnu bɛ ye, anun kaide nun buke sɔtɔ koe tugun bele, anu sɔŋɛ kolo. Wo butɔ, karanden siyama tugun be, minnu te nɔ karanna a ɲinma la, fɔ san siyama latanbireŋɛ kɔma. Min be saren wo kuma, Faransɛ kuma le be karanna ekɔlunu tɔ, adun ka karandeŋɛnu be boŋɛ tɔ, karahan Faransɛ kuma ni fɔ. Bɔɔla san 1994 (san wulu dɔndɔ san kemɛ kɔnɔntɔ bi kɔnɔntɔ anun naani), Misiyɔn MERN la mɔgɛnu be wakkilɛren Mɔgɔfin kuma ni alfabɛt sɔtɔ, a sɛbɛ ɲa ni makɛnɛn, granmɛri tugun ni ɲatabɔ a ɲinma la.
Bɔɔla san 2002, alfabetisation tugun fɔlɔta mala Mɔgɔfindugu. Kilasi siyama le bonda lakata Mɔgɔfin saanu tɔ. Misiyɔn ka Mɔgɔfin kaye donu taran, minnu si karandeŋɛnu lakaran. Han bi wo wale be mala le. Mɔgɔfin kuma karanden donu ka gurupu do fɔlɔ, minnu be kunbɛnna kari yo kari, anu ni lɔnnɛ ɲini, ka a fatan. Wo gurupu le tɔgɔ: «Mɔgɔfindugu Lɔnni Ɲinilanu».
San mugan nun loolu min tanbita, Misiyɔn mɛn ka kitabu mayɛlɛman wale fɔlɔ Mɔgɔfin kuma tɔ. Bɔɔla wo wale fɔlɔta, kitabu kuma siyama le bata bɔɔ Mɔgɔfin kuma tɔ, kitabue kuma min be sɛbɛren Taureta Musa, Jaburu Dauda nun Injila Isa.
Mɔgɔfin koe ni taga ɲatɔ!
Mɔgɔfinden jelu le be ɲɔ? Donu ko: tumado wulu bi saba, wulu bi naani ka wo ma wulu bi loolu. Donu tugun ko: ade, wulu kɛmɛ nun a kɔma. Donu ɲan ko, Mɔgɔfinden miliyon dɔndɔ le be ɲɔ.
Kɔnɔ Mɔgɔfinden kɔnte be kiyoki, dunuya bata masara, Mɔgɔfindeŋɛnu tugun ka wo yen. Fɔlɛ tɔ nun, faida mɔgɔ yadɛfen iko wɛrɛdɛdɛ (kurɛ) nun putuputu (woto) yo bele. Wo wagate nun, faida tagaman bɛ be mala le kɛŋɛ le la. Kɔtɛ, motonu bata siya hali Mɔgɔfindugu, wotonu tugun bata fɔlɔ siyala.
Wagate tanbireŋɛnu tɔ, ka i be diren kibare lakela i nɛɛnɛdɔndɛnu ma minnu be Mɔgɔfin saa do tɔ, i ni kiilá le kii. Kɔnɔ kɔtɛ, kelere be mala telefɔn de la. Hali telefɔn banbanu be Mɔgɔfindeŋɛnu bolo, internɛti be min tɔ. Reso bele bɛnden kan donu, kɔnɔ a be fisayala san go san.
Wo butɔ, ko siyama le bata masara. Mɔgɔfindeŋɛnu ni fen de ma, alako Mɔgɔfin kuma nun Mɔgɔfin naamuŋɛnu kana sama? Fen de si a ma mansanu nun sosiyetenu ni Mɔgɔfindugu la ko bita sɔɔbɛ? Mɔgɔfindugu la ko si taga ɲatɔ kama le? Wo mɔ si fen de ma, alako mɔ la deŋɛnu kana ɲina Mɔgɔfin kuma la? Ka anu bɛ tota Jalunka kɔma, wo te bɛn! Mɔgɔfindeŋɛnu bɛ, hali minnu be saa banba nun pɔrɔtɔ saa tɔ, anu ni wakkilɛ anu kana ɲina Mɔgɔfin kuma la!
Mɔgɔfiɲɛnu madɛn koe
A bɛnta Mɔgɔfiŋɛnu la ko ni makɛnɛn, a ni fɔ a ɲinma la. Gurupu do be ɲɔ, min tɔgɔ COGECOM. Wonu be Mɔgɔfindeŋɛnu la ko fɔren mansanu ye bɔɔla bima.
Sa wo kunma, ONG fila tugun bata wuli kɛ san tanbireŋɛnu tɔ. Mɔgɔfindeŋɛnu le be a tɔ minnu be jamanɛ donu tɔ, anu be diren anu bole madɛnna anu ni Mɔgɔfindugu dɛman, ka dɛmare mɔɔle siyama ma anu ye. Wo ONG fila la ko be fɔren kɛ situ web: ONG Bɛndugu anun ONG Mɔ Bata.
Wo ONG la mɔgɛnu be a yitaren, Mɔgɔfindugu sɔdula kolo anu ye, ande tugun be diren Mɔgɔfin kuma kana sama, Mɔgɔfindugu ni taga ɲatɔ. Anu mɛn be anu la barenya nun nɛɛnɛdɔndɔya ɲinma le yitaren: anu ma ɲina anu sɔtɔ duge la, anu be diren anu nɛɛnɛdɔndɛnu Mɔgɔfindeŋɛnu ni lɔnnɛ nun hɛra sɔtɔ.
Kɛ situ la ko sabu la, Misiyɔn MERN tugun be diren Mɔgɔfindugu la ko latagala ɲatɔ, alako Mɔgɔfindeŋɛnu bɛ ni bɛn, anu ni anu sɔtɔ kuma bita sɔɔbɛ la, anu mɛn ni Mɔgɔfindugu dankun a ɲinma la. Ala mu a mala mɔ ni bɛn, mɔ ni ɲɔgɔn biliya, mɔ ni to mɔ Da Mansa batula.
